De diversiteit van de deeleconomie
De opkomst van de deeleconomie heeft de afgelopen week met kritische artikelen in, onder andere, de Volkskrant en nrc next een interessant punt bereikt. Na een aantal jaren waarin positieve berichtgeving de boventoon voerde, ontstaat er nu meer ruimte voor kritiek. Dat is maar goed ook, want ook dat heeft de deeleconomie nodig. Zoals opinieleider Rachel Botsman stelde tijdens haar presentatie bij een internationale deeleconomie-conferentie eerder dit jaar in Parijs: 'De deeleconomie is slechts een baby.’ Niets is minder waar; het merendeel van de in Nederland bekende deelplatformen zijn slechts enkele jaren geleden bedacht. De oprichters van platformen waar nu volop auto’s, ritten, spullen, maaltijden, accommodatie en vaardigheden gedeeld worden, werden tot voor kort nog raar aangekeken. ‘Leuk idee! Maar… wie wilt dit in vredesnaam?’ was een veelgehoorde reactie. De nieuwe generatie deelplatformen (boten, kleding, kapitaal etc.) horen eerder: ‘Goed idee! Maar… dat mag toch niet?’
Peuterschoenen gaan aan
Dit is kenmerkend voor de fase waarin de deeleconomie zich nu bevindt. De peuterschoenen gaan langzaam aan en er wordt volop geëxperimenteerd en ontdekt. De platformen groeien hard en komen daarmee steeds scherper op de radar van het reguliere bedrijfsleven, overheden, onderzoeksinstellingen, adviesbureaus en media. Er ontstaat een paradox van enerzijds een ’booming business’ en anderzijds een hoog gemotiveerd ondernemersveld waar vaak vanuit de principes van het sociaal ondernemen, elke dag met veel passie gewerkt wordt aan een meer verbonden en duurzame samenleving waar buurtgenoten elkaar kennen en helpen. Deze paradox is ook duidelijk zichtbaar bij degenen die gebruik maken van de deeleconomie-platformen. Uit eigen onderzoek blijkt dat mensen zowel intrinsieke als extrinsieke beweegredenen hebben om gebruik te maken van dergelijke platformen. Sommigen doen het om elkaar te helpen, sommigen doen het om geld te besparen of te verdienen. Veel mensen hebben een combinatie aan motieven, waar duurzaamheid vaak ook onderdeel van is.
Paradox tussen sociaal en big business
De paradox tussen ’sociaal’ en ’big business’ heeft tot nog toe bevorderend gewerkt voor de ontwikkeling van de deeleconomie. De indrukwekkende variatie aan motieven die mensen kunnen hebben zorgt voor een extra snelle groei, en biedt kansen aan ondernemers uit de deeleconomie om platformen zo in te steken dat de ideologie past bij een bepaalde groep mensen. Zo ontstaan er bijvoorbeeld marktplaatsen met, en marktplaatsen zonder financiële vergoeding. Het onderscheid tussen Airbnb en Couchsurfing is hier een aardig voorbeeld van. Tot zover is er niets aan de hand, maar zoals in elk gevarieerd speelveld ontstaan er ook uitersten. Het zijn die uitersten die nu zorgen voor de nodige kritiek.
De uitersten van de paradox zijn wederom zichtbaar bij gebruikers van de platformen, maar ook binnen de platformen zelf. Bij de gebruikers zien we bijvoorbeeld de ’illegale hotels’ van individuen die via Airbnb meerdere panden verhuren en daar veel geld mee verdienen, terwijl legale hotels en bed & breakfasts te maken hebben met regelgeving, belasting en controle van de overheid (Volkskrant d.d. 30 augustus: http://bit.ly/vk31814). Binnen de platformen zien we bijvoorbeeld bedrijven als Uber die, gevoed door miljardeninvesteringen, in een duizelingwekkend tempo de markt op komen en daarbij veel losmaken (nrc next d.d. 3 september: http://bit.ly/nn030914).
Diversiteit omarmen
Ook overheden zullen om moeten leren gaan met deze paradox. Overheden zijn nog niet klaar met het vorige pakket aan regelgeving en nieuwe technologische ontwikkelingen zorgen alweer voor de noodzaak om dat wat besloten is weer onder de loep te nemen. Dit schept verantwoordelijkheid voor de journalistiek om alle betrokkenen scherp te houden. Vanuit shareNL, het Nederlandse kennis- en netwerkplatform voor de deeleconomie, juichen we kritiek dan ook toe. Ook zien we een noodzaak voor meer dialoog tussen, en meer kennis voor, eenieder die met de deeleconomie te maken heeft. De kansen op het gebied van sociale cohesie, economische zelfredzaamheid en duurzaamheid die de deeleconomie biedt zijn te mooi om overschaduwd te worden door de doembeelden van haar excessen. Wij geloven dat we als samenleving de kansen die de deeleconomie biedt het beste kunnen benutten door vanuit een objectieve rol, samenwerking te faciliteren tussen alle betrokkenen.
De opkomst van de deeleconomie is onomkeerbaar. De uitdaging voor ons allemaal is om de deeleconomie niet overhaast volwassen te laten worden, haar diversiteit te omarmen, haar zoveel mogelijk vrijheid te gunnen en als het nodig is af en toe een grens stellen.
Door: Pieter van de Glind i.s.m. Harmen van Sprang (co-founders shareNL)