Welkom in het ecosysteem van de deeleconomie

De ‘deeleconomie’ geniet een steeds grotere bekendheid. De term en de organisaties die er vaak mee geassocieerd worden zoals Airbnb en Uber, verschijnen bijna dagelijks in de media. Het is echter niet altijd even duidelijk wat wel en wat niet tot de deeleconomie behoort, en hoe de deeleconomie er ‘van binnen’ uitziet. Daarom dit ecosysteem.

Wat is de deeleconomie?

De deeleconomie in de ruime zin van het woord bestaat uit ‘economische systemen van decentrale netwerken en marktplaatsen die de waarde van onderbenutte goederen en diensten ontsluiten door vraag en aanbod direct bij elkaar te brengen waardoor traditionele institutionele tussenpersonen overbodig raken.’ Denk bijvoorbeeld aan het onderling lenen en huren van goederen via Peerby, zonder tussenkomst van een bouwmarkt; of het huren van accommodatie via Airbnb zonder tussenkomst van een hotel. Of aan het afnemen van een rit via Uber, zonder tussenkomst van een taxicentrale.

Deeleconomie-initiatieven classificeren

Net als binnen de ‘reguliere economie’ kan de deeleconomie geclassificeerd worden aan de hand van markten en handelsvormen. Op dit moment zijn er binnen tien markten deelplatformen actief: goederen, ruimte, kennis, energie, mobiliteit, logistiek, zorg, geld en diensten. Binnen deze tien markten, weergegeven in het ecosysteem, spelen verschillende handelsvormen (kopen, huren, lenen, geven, ruilen, delen) een rol.

Binnen de deeleconomie onderscheiden we twee organisatievormen. De meest bekende organisatievorm van de deeleconomie is het peer-to-peer-platform, ofwel de persoon-tot-persoon-marktplaats. Hier worden bezoekers in staat gesteld om vraag en aanbod direct bij elkaar te laten komen. Denk aan een app of website waar mensen spullen kunnen kopen of lenen van anderen. Het schoolvoorbeeld van de online peer-to-peer-marktplaatsen in Nederland is Marktplaats.nl, waar miljoenen Nederlanders spullen aan elkaar verkopen. Het bekendste leenplatform is Peerby. Een variant van het peer-to-peer-platform is het coöperatief. De coöperaties binnen de deeleconomie worden gekenmerkt door kleinschalige groepen mensen die gezamenlijk in een behoefte voorzien. Denk aan zzp’ers die een ‘Broodfonds’ oprichten om zich tegen arbeidsongeschiktheid te verzekeren, of buren die gezamenlijk investeren in zonnepanelen.

De tweede organisatievorm binnen de deeleconomie is de peer-to-business-to-peer-marktplaats. Oftewel een marktplaats waarbij een bedrijf als intermediair fungeert tussen twee personen. Hier wordt net als op een peer-to-peer-marktplaats privé-bezit verhandeld, maar de vrager en aanbieder ontmoeten elkaar niet direct. Denk bijvoorbeeld aan Iambnb dat als service-provider appartementen van particulieren verhuurt via Airbnb terwijl zij op vakantie zijn. Of denk aan ParkFlyRent, een bedrijf dat de auto’s van particulieren die op reis gaan verhuren aan inkomende reizigers op een luchthaven.

De reguliere economie

Het reguliere bedrijfsleven levert al lang producten en diensten aan consumenten. Veel bedrijven doen dat nog op ‘traditionele’ wijze. Zij vallen binnen het ecosysteem onder de categorie business-to-consumer. Er bestaat echter ook een groeiende groep bedrijven die zich richten op de principes van de deeleconomie. Zij bieden op eenzelfde wijze toegang tot een product of dienst. Zo bieden veel autofabrikanten inmiddels vloten van deelauto’s aan. Denk aan Daimler-Benz dat Car2Go ontwikkelde of BMW dat in samenwerking met Sixt, DriveNow in steeds meer landen lanceert. Deze bedrijven zien de eigen klanten niet als consument maar als peer. Door huurauto’s op de plaats en de tijd waarop de klant de auto nodig heeft aan te bieden, stellen zij zichzelf instaat om te concurreren met het lokale aanbod van particulieren op peer-to-peer platformen. Bedrijven die hier in slagen bevinden zich dicht bij de deeleconomie en vallen binnen het ecosysteem onder de categorie business-to-peer.

Checklist voor het classificeren van initiatieven binnen en rondom de deeleconomie: 

1) Wat is de organisatievorm?

Peer-to-peer | peer-to-business-to-peer | business-to-peer | business-to-consumer.

2) Welke handelsvormen zijn er te onderscheiden?

Kopen | huren | lenen | geven | ruilen | delen.

3) In welke markt is het initiatief actief?

Goederen | ruimte | mobiliteit | logistiek | energie | geld | eten | zorg | kennis | diensten.

Veelgestelde vragen

Wat is het verschil tussen de deeleconomie en de reguliere economie?

De deeleconomie is een onderdeel van de economie. Binnen de deeleconomie zijn de producten en diensten die verhandeld worden in bezit van een individu, of een groep mensen verenigd in een coöperatief. Buiten de deeleconomie worden net zo goed goederen verhuurd en diensten geleverd, maar hier bezit een bedrijf of andere organisatie de goederen en diensten. Kortom, binnen de deeleconomie vindt er handel plaats tussen privépersonen. Buiten de deeleconomie vindt er handel plaats tussen bedrijven, en tussen bedrijven en privépersonen.

Hoe zit het met business-to-business?

Het reguliere bedrijfsleven handelt al heel lang onderling. Efficiency, het zo goed mogelijk benutten van bestaande capaciteit, is altijd al van belang. Het ‘deeleconomie-gedachtengoed’ kan bedrijven in staat stellen om de bestaande capaciteit nog beter te benutten. Er ontstaan dan ook steeds meer business-to-business-marktplaatsen die bedrijven in staat stellen om onderling producten en diensten te verhandelen. Denk aan ziekenhuizen die onderling medische apparatuur verhuren of een bedrijventerrein waar de verschillende bedrijven hun overcapaciteit aan elkaar verhuren.

Hoe commercieel zijn deelplatformen?

In het maatschappelijke debat komt vaak de vraag terug of organisaties uit de ‘deeleconomie’ feitelijk ‘delen’ faciliteren, vaak begeleid door een statement dat er bij ‘delen’ geen sprake hoort te zijn van financiële transacties of winsten voor de platformorganisatie. Binnen de deeleconomie verschillen de businessmodellen flink. Variërend van bedrijven die een helder winstoogmerk – en soms aandeelhouders – hebben, tot sociale ondernemingen die naast financiële winst ook maatschappelijke winst nastreven, en organisaties die de winst van de onderneming delen met de eigen gebruikers en ‘de planeet’. Het sociale karakter dat vasthangt aan de term ‘deeleconomie’ zegt dus niet per definitie iets over de manier waarop de ondernemingen binnen de deeleconomie georganiseerd zijn.

Wat is nieuw aan de deeleconomie?

De deeleconomie bestaat al eeuwenlang offline. Tot op de dag van vandaag bestaan er allerlei ruil,- rommel- en tweedehandsmarkten. Ook zijn er steeds meer openbare boekenkasten en ruilhuisjes waar individuen vrijelijk boeken en andere spullen in kunnen zetten en uit kunnen halen. Daarnaast lenen mensen regelmatig offline spullen uit aan buren of aan vrienden en familie. Het grote verschil wordt gemaakt door de mogelijkheden van het internet. De eeuwenoude deeleconomie beleeft een schaalsprong dankzij de moderne technologie. Daardoor kunnen we op steeds grotere schaal onderling producten en diensten verhandelen. Dit komt doordat de deelplatformen digitale middelen ontwikkelen die deze ‘onderlinge handel’ zo eenvoudig maken dat het toegankelijk wordt voor iedereen met de beschikking over een internetverbinding. Bovendien zorgen de platformen voor vertrouwen tussen onbekenden waardoor transacties ook buiten de bestaande persoonlijke netwerken van mensen tot stand komen.

Hoe verhoudt de deeleconomie zich tot Marktplaats.nl en eBay?

Marktplaats.nl is een veteraan binnen de deeleconomie. Het vormt een vroege variant waarbij mensen onderling spullen aan elkaar verkopen. Veel van de nieuwere deelplatformen richten zich op huren in plaats van kopen, maar de peer-to-peer organisatievorm blijft hetzelfde.

Wil jij de deeleconomie initiatieven in jouw stad in kaart brengen volgens het Ecosystem? Of heb je nog andere vragen?