Schuldsanering en deeleconomie | Kansen en uitdagingen

30 Augustus, Verwendag schuldsaneringsklanten, Amsterdam Noord.

Nog niet zo lang geleden gaf ik als deeleconomie ervaringsdeskundige een presentatie aan een groep mensen waar ik nog niet eerder een presentatie aan had gegeven. Het ging om
schuldsaneringsklanten en het was hún verwendag; georganiseerd door Stichting Doras (een welzijnsorganisatie actief in Amsterdam Noord), omdat de genodigden hadden meegewerkt aan een onderzoek over de nazorg bij schuldsanering. Het evenement vond plaats bij het Breedhuis: een van de sloop gered schoolgebouw dat nu weer door actieve bewoners en sociale ondernemers nieuw leven wordt ingeblazen.

Op de fiets van Amsterdam Oud-West met een stralend zonnetje in de rug, over de grachten, het pondje over en langs het mooie groen bij Buiksloterweg en Noorderpark wist ik dat het een mooie dag zou worden. Voor hen, en voor mij; voor ons. Het was tegelijk ook wel spannend, want de Japanse televisie zou komen filmen omdat ze willen zien wat we met shareNL en Amsterdam Sharing City zo allemaal doen. Maar ook spannend omdat ik het tot op die dag slechts over de ‘doelgroep’ had gehad met beleidsmakers, ambtenaren, onderzoekers, collega’s en medewerkers bij welzijnsorganisaties. Al vaker hebben we besproken “Deeleconomie, toegang voor iedereen en zeker voor hen die er meer baat bij hebben.” We vinden allemaal dat dat zo zou moeten werken, maar de praktijk toont aan dat het nu nog niet gebeurt. Feit is ook dat door het over mensen te hebben en ze in een ‘doelgroep’ te categoriseren, we zelf bijdragen tot de scheiding tussen verschillende sociale groepen en hiermee ook de (onbewuste) uitsluiting in stand houden. 

Die scheiding was er in mijn geval wel, maar niet geheel. In mijn jeugdjaren ben ik zelf ook in contact gekomen met ‘schuldbemiddeling’ (zo heet het in Belgie); weliswaar op indirectere wijze, namelijk via mijn ouders. Het kan namelijk iedereen gebeuren en het gebeurt steeds vaker. Het beeld wat we hebben bij mensen in aan en onder de armoedegrens of met financiële problemen voldoet niet aan wat de werkelijkheid. Laten we vooral het beeld bijstellen en er een gezicht aan geven met een verhaal, waarin wij ons allemaal kunnen herkennen. Laten we samenwerken om ervoor te zorgen dat iedereen een welgekomen plek heeft in deze samenleving. 

Als je wat dichter gaat kijken, dan ontdek je al heel snel dat er heel wat drempels liggen in ons systeem waardoor mensen niet meer verder kunnen. Regelgeving rondom bijstand en schuldsanering bijvoorbeeld zit zo ingewikkeld in elkaar en is zo verweven tussen de verschillende instanties, dat je ergens in het web blijft plakken en stopt met het proberen van je er toch nog een weg doorheen te banen. Het huidige systeem is ingebouwd op wantrouwen met drempels die leiden tot stagneren. 

Mensen in de bijstand of schuldsanering worden zodanig beperkt en verliezen veel van hun energie aan wat de bureaucratie vraagt van ze in ruil voor steun van de staat, dat er verder geen ruimte meer is voor creativiteit, laat staan ondernemerschap. In een tunnelvisie waarbij je vooral gaat kijken hoe je het met - in sommige gevallen - 50 euro per week moet doen met je gezin, verkleinen je kansen om deel te nemen aan onze maatschappij. Je staat op pauze. Je netwerk verkleint, met kans op isolement. Er is sociale controle van instellingen, maar ook van de buren, dus ook wantrouwen gaat een rol spelen. Sociaal kapitaal is dan iets voor de rijken. 

Maar dat hoeft het niet te zijn. Een heel systeem veranderen, daar zijn we met z’n allen mee bezig en we hebben nog een weg te gaan. Utopia blijft waar het is, want we zijn steeds in verandering. Intussen geloof ik in de deeleconomie als de eerstvolgende stap in de transitie naar de waardegedreven maatschappij, waarin we onze (eigen)waarden als bouwsteen van onze samenleving opnieuw aan het vormgeven zijn. Ik zie de deeleconomie als een praktijkgerichte methode van ervarend leren voor (kleinschalige en/of startende) ondernemers. Als een middel dat mensen in de buurt weer bij elkaar kan brengen - want online leidt tot offline - en bredere informele netwerken op grotere schaal ontsluit. Als een middel om de mens weer mens te laten zijn, en te denken vanuit eigen kracht waarbij onder andere kennis, levenservaring en eigenheid als waarden worden gezien en erkend, en makkelijker kunnen worden ingezet. Als middel om inefficiënties tussen mens en mens uit het systeem te halen. 

Deelplatformen zoals BlaBlaCar, Thuisafgehaald.nl, WeHelpen, Konnektid, Peerby kunnen lokaal en op het niveau van de mens het verschil maken. Met deze platformen kunnen we besparen, bijverdienen, ons netwerk en deelname aan de maatschappij vergroten, en uiteindelijk een nieuw systeem van onderling vertrouwen creëren. Helaas is het verspreiden van het bestaan van deze platformen op dit moment nog niet genoeg om er voor te zorgen dat iedereen mee op deze trein - of in deze deelauto(‘s) - kan stappen. Online transacties uitvoeren - hetzij door gebrek aan computer vaardigheden of omdat het niet toegestaan is in het geval van een schuldsaneringstraject -  blijkt niet vanzelfsprekend voor iedereen. In de FAQ’s van de platformen staan nog geen antwoorden op vragen voor als je in de schuldsanering of de bijstand zit. Gemeentes weten daar nu nog vaak geen antwoord op en huidige regels zijn hier nog niet op afgestemd. Ook hulpverleners weten vaak zelf nog niet altijd van het bestaan en de mogelijkheden van de platformen af. Wat ik wel weet, is wat ik zag tijdens m'n presentatie: mensen die zin hadden om dingen te doen, hun creativiteit in te zetten en voor wie een nieuwe deeleconomie-wereld open ging. 

Er zijn nog tal van drempels om samen te verkennen en te onderzoeken waar er ruimte in regels nodig is om de toekomst met z’n allen aan te kunnen jagen en in te vullen. Dat is ook precies waar ik me de komende tijd mee bezig ga houden, in samenwerking met alvast de mensen die zich hebben aangemeld na de presentatie op 30 augustus. Zij zijn degenen die het beste kunnen aangeven waarin ze zich beperkt voelen en zijn enthusiast om hier samen verder vorm aan te geven. Dit krijgt nog een vervolg.

Ben je een gemotiveerd mens, een welzijnsorganisatie, andere organisatie of een gemeente en wil je krachten bundelen en hier samen aan verder werken? neem dan contact op via samantha@sharenl.nl