De komst van Airbnb: een droom of nachtmerrie?

Door Lies van den Eijnden, met reactie van Samantha van den Bosch

De meetup
Het is woensdagavond, Pakhuis de Zwijger zit vol met verbijsterde, geïnteresseerde en ontevreden bezoekers. Eén ding is zeker, de documentaire Slapend rijk heeft ons wakker geschudt. In de documentaire wordt een portret geschetst van Amsterdam ten tijden van Airbnb: bewoners voelen zich figuranten in eigen stad, verhuurders verdienen lekker bij en ontmoeten mensen over de hele wereld en slachtoffers moeten hun keuken, douche en woonkamer delen met toeristen. 

De avond wordt afgetrapt door regisseur Sabine Lubbe Bakker. Haar doel was een neutraal beeld te geven maar tijdens de opnames werd haar gevoel van “hier zit iets niet helemaal goed” steeds groter. De nadelige gevolgen van Airbnb waaronder overlast in buurten, woningen die onttrokken  worden aan de huizenmarkt, massa’s toeristen, terugkeer van de ouderwetse huisjesmelkers en groeiende ongelijkheid, worden dan ook uitvoerig besproken. 
Als tweede spreker zorgt  hoogleraar Koen Frenken voor wat meer duidelijkheid met een definitie van de deeleconomie, namelijk: “het fenomeen dat consumenten elkaar gebruik laten maken van hun eigen onbenutte spullen, dit kan ook tegen betaling zijn.” Een Marktplaats en een Uberpop vallen dus niet onder zijn definitie van de deeleconomie. Airbnb valt alleen onder de deeleconomie indien het wordt gebruikt zoals het oorspronkelijk bedoeld is, namelijk om je kamer of huis te verhuren wanneer je er zelf geen gebruik van maakt. Indien men een extra huis aankoopt om dit vervolgens te verhuren via Airbnb, en hiermee dus een illegaal hotel start, valt dit buiten de deeleconomie. In de praktijk blijkt echter dat 19% van de verhuurders van Airbnb meer dan 60 dagen per jaar – dus illegaal -  verhuurt. 

Reacties uit het publiek weerspiegelen een ontevredenheid over het feit dat Airbnb vrijwel geen belasting betaalt, geen data vrijgeeft en niets geeft om lokale problemen die het platform veroorzaakt. Wethouder Laurens Ivens begint zijn gesprek met de duidelijke boodschap dat de gemeente niet de mogelijkheid heeft om Airbnb te verbieden, “we zijn geen Noord-Korea”. Dit zorgt voor kritische reacties: er moet meer druk gezet worden op Airbnb, ze moeten een stop op de site zetten na 60 dagen verhuur en hun data vrijgeven. 
Er wordt  afgesloten met een panelgesprek met Nel de Jager (lid bewonersplatform Haarlemmerbuurt), Marnix Bolkestein (hoofd handhaving gemeente Amsterdam) en Janny Alberts (directeur NV Zeedijk). Nel heeft een duidelijk standpunt, ze vindt dat de 60 dagen regelgeving te soepel is. “Maximaal 30 dagen verhuur, dat is een hele maand, wie gaat er nou een hele maand op vakantie?” Janny ziet graag een status aparte voor de binnenstad: “geen verhuur meer in woningen in de binnenstad”. Marnix geeft aan dat de gemeente ontzettend druk bezig is met illegale verhuurders op te pakken, het meldpunt wordt volgens hem steeds bekender en het aantal meldingen neemt snel toe. 

Ondanks dat Amsterdam een voorloper is op het gebied van regelgeving rondom Airbnb bleek uit reacties dat menig bewoner strengere maatregelen wil:

•    “Er moet meer druk gezet worden op Airbnb zodat ze gebruikersdata vrijgeven en er moet een stop op 60 dagen verhuur worden gezet.” 
•    “Huidige regelgeving moet kritisch onder de loep worden genomen”
•    “We moeten kijken naar mogelijkheden om Airbnb meer belasting te laten betalen”. 
•    “Boetes voor illegale verhuur moeten verhoogd worden zodat de kosten van handhaving gedekt worden.”

Hiermee zijn de laatste woorden nog niet gezegd. De documentaire en meet-up weerspiegelen dat de komst van Airbnb voor Amsterdam eerder een nachtmerrie lijkt dan een droom. Wat kunnen we hier als stad aan doen? Een oplossing die meerdere malen aangedragen werd is om meer samen te werken met andere grote steden om van elkaar te leren en een sterkere positie in te nemen in de onderhandelingen met Airbnb. Amsterdam is immers niet de enige stad met zorgen rondom Airbnb, laten we onze ervaringen delen en samenwerken. 

Reactie op uitzending door Samantha van den Bos

De uitzending
Tegenlicht is vrijwel het enige wat ik op tv bekijk, maar vanavond bij het bekijken van de aflevering over Airbnb, was helaas toch een klein beetje teleurgesteld. Teleurgesteld in de eenzijdigheid van het verhaal..

Wat ik hoorde waren allerlei dingen die al aan het gebeuren waren: te dure huurprijzen, te weinig huizen, overlast veroorzaakt door toeristen, bijvoorbeeld toeristen die stoned en dronken in het stadscentrum lopen... Dat zijn problemen die deel uitmaken van problematiek die al bestond en ook uit andere dingen voortvloeit. Om het zo weer te geven dat dát nu het profiel van de Airbnb toerist is, roept toch weerstand op.

Amsterdam heeft heel veel baat bij toeristen, anders zou de stad de marketing ervan niet zelf zo hebben aangepakt. Amsterdam investeert in branding van de stad, en daar komt ook de Airbnb toerist op af.

Ik ben zelf al jaren Airbnb toerist, en ben ontzettend blij met het bestaan van het platform, want het heeft mijn reizen de afgelopen jaren zo veel rijker gemaakt; en niet rijk in geld maar in ervaringen. Dus ook de stelling dat de enigen die hier voordeel uithalen de huizenbezitters zijn, vind ik ook helemaal niet terecht. Financieel voordeel, en daartegenover staan de ervaringen van heel veel reizigers die ook gebruik maken van het platform en andere voordelen ondervinden. Die worden nagenoeg helemaal niet genoemd..

Verder wordt ook niet genoemd dat juist omdat de huurprijzen (al vóór Airbnb) hoger werden, juist meer mensen ook genoodzaakt waren om een kamer of hun appartement te verhuren om 'de rekeningen te betalen'.. Leef je dan boven je stand? Dat kan bij sommigen, maar wat het ook is, is dat het leven voor mensen gewoon duurder is geworden en Airbnb daarin ook een stukje soelaas kan bieden. Waar zijn die mensen en hun verhalen? Heb ik te weinig van gehoord.

Daarnaast waren er minder nieuwgebouwde hotels nodig voor de grote stroom toeristen die al voor Airbnb druk op de stad en haar inwoners legde. Er is beter gebruik gemaakt van de bestaande capaciteit.

In deze aflevering hebben we het alleen over hartje Amsterdam, waar alleen de rijkeren onder ons kunnen wonen, en ook dat was al een hele tijd bezig voor Airbnb. Dat is een ontwikkeling die zich wereldwijd afspeelt omdat steden aan populariteit winnen, steeds meer mensen naar steden trekken en er minder ruimte is. Bij schaarste, gaat de prijs omhoog en hebben alleen de rijken de keuze waar te willen wonen.. Dat is niet door Airbnb ontstaan.

Wat ook niet gezegd werd, is hoe Airbnb juist ook helpt aan de spreiding van het toerisme in de stad. Toeristen komen nu in straten en buurten waar anders geen toeristen zouden komen. Hier hebben weer o.a. de lokale ondernemers baat bij. Dan hebben we het nu over hartje Amsterdam gehad, maar dus niet over alle andere buurten in de stad of eens in andere steden gaan kijken waar Airbnb heel erg welkom is om zo een nieuwe stroom van toeristen aan te trekken en juist de lokale economie kan versterken. En als laatste ook de nieuwe banen die worden gecreëerd via de diensten die om het platform heen ontstaan.. Het lijkt mij dus niet voor iedereen altijd zo nadeling te zijn.

Ik zeg helemaal niet dat er geen problemen zijn waar we naar moeten kijken, en ben het eens dat Airbnb transparanter zou kunnen opereren; ik wil ook helemaal niet teniet doen aan de mensen die wel enorme overlast ondervinden, maar ik hoor graag de geluiden van alle kanten. En dat miste ik heel erg in deze aflevering van Tegenlicht, die ik normaal juist zo waardeer om hun nuance. Jammer ! 

Fairbnb
De negatieve impact van Airbnb gaat zeker niet geruisloos voorbij, en zet ook aan tot denken. Het mobiliseert mensen om na te denken over de vraag: ‘Hoe zou een Fairbnb eruit zien?’  Ik bezocht een tijd geleden al een Meetup over een Fairbnb die wederom een aantal stadszielen rijker was. En zeker niet iedereen was tegen Airbnb. 

We krijgen een presentatie van Indre Leonavicute die met haar onderzoek aan de UvA concrete stappen aanraadt voor het ontwerpen en faciliteren van het oprecht delen van accommodatie. Er wordt gedaan aan crowdsourcing, Fairbnb is immers door de community, voor de community. In drie groepen verdeeld, buigen we ons met z’n allen over enkele witte vellen papier. Er liggen ook stiften op tafel waarmee we de lege vellen zullen vullen met baanbrekende ideeën die de toekomst van Airbnb wel eens heel erg zou kunnen beïnvloeden.. We krijgen er ook een blaadje met enkele richtvragen bij, zoals Vragen die centraal stonden waren onder andere hoe dit soort activiteiten zo gemanaged konden worden dat ze voordelig waren voor lokale initiatieven, en niet alleen voor investeerders en speculeerders, en hoe er meer spreiding over gebieden kon ontstaan zodat een (F)Airbnb juist voordelig is voor een minder bezochte wijk.

Er wordt ook hier heftig gediscussieerd. Ik ben zelf een fervente Airbnb reiziger, ik heb geen huis in mijn bezit, maar ben ontzetten gelukkig met het bestaan van het platform. We krijgen de kans om te leren van een gigant en diens fouten. Hoe mooi is dat? Daar waar Airbnb te kort schiet, zou Fairbnb de oplossing kunnen zijn? Wat zou jij een eerlijke manier van huren en verhuren vinden in de deeleconomie? Neem eens een kijkje op een Fairbnb meetup en denk mee!